Verlies en rouw bij kinderen
Tips om kinderen te betrekken bij palliatieve situaties - Ondersteunende instrumenten
Kinderen en rouw is een specifiek thema binnen palliatieve zorg. Vroeger werden kinderen vanzelf betrokken bij verlies en dood, alles speelde zich af in de huiskamer. Vandaag gebeurt ziek zijn vaak in ziekenhuizen en woonzorgcentra. Het lijkt wel alsof sterven niet echt meer een deel is van het leven van alle dag. Zeker kinderen worden dikwijls - bewust of onbewust - weggehouden van de plaatsen waar zwaar zieke of stervende mensen zijn. Soms horen we dan jaren later hun verhaal als volwassene. Over hoe moeilijk ze het nog altijd hebben omdat ze - heel lang geleden - geen afscheid hebben kunnen nemen van iemand die hen dierbaar was.
Volwassenen hebben meestal goede bedoelingen wanneer ze kinderen niet betrekken. Ze willen hen 'sparen' voor het verdriet om bijvoorbeeld een zwaar zieke opa of oma te zien. Ze willen het 'mooie' beeld laten herinneren, hen niet confronteren met aftakeling,... .
Kinderen rouwen nochtans even goed als volwassenen. Ze doen dat alleen op een andere manier. Afhankelijk van hun ontwikkelingsniveau en hoe goed ze 'dood gaan' kunnen begrijpen. Daarom willen we enkele tips meegeven over hoe kinderen bij afscheid en rouw betrokken kunnen worden.
Tips om kinderen te betrekken bij palliatieve situaties
- Luister naar het kind en geef het de kans om vragen te stellen en emoties te uiten.
- Geef altijd eerlijke informatie en eerlijke antwoorden.
- Bereid een ziekenbezoek of een bezoek aan een overledene voor door concrete en duidelijke informatie.
- Probeer af te stemmen op het niveau en de taal van het kind.
- Gebruik geen verbloemende uitspraken zoals ‘op reis gaan’ of ‘slapen’.
- Stel het kind gerust dat er voor hem gezorgd zal worden.
- Hou zoveel mogelijk de dagelijkse routine in stand.
- Betrek het kind actief bij het gebeuren. Laat het bijvoorbeeld iets maken voor de zieke of overledene.
- Breng de school op de hoogte, zodat er wat extra aandacht kan zijn voor het kind.
Ondersteunende instrumenten
De Netwerken Palliatieve Zorg hebben materiaal uitgewerkt dat u kan helpen - thuis of op school - om kinderen te ondersteunen in het proces van afscheid nemen en rouwen.
- De uitgebreide brochure 'Kinderen en palliatieve zorg' geeft antwoorden op vragen als:
- hoe vertel ik het mijn kind?
- Welke reacties en emoties kan ik verwachten?
- Hoe kan ik mijn kind helpen?
- Wanneer moet ik me zorgen maken?
De brochure is te verkrijgen via de Netwerken.
- De website 'Niet te jong voor verlies' geeft meer achtergrond en informatie bij het thema.
- Daarnaast hebben de Netwerken Palliatieve Zorg Oost-Vlaanderen een aantal instrumenten uitgewerkt:
- De 'EIGEN-WIJZE' DOOS is een doos die kinderen en jongeren wil helpen om op een creatieve manier ruimte te geven aan gevoelens rond ziek zijn en afscheid nemen. Het doosje bevat een verhaal over afscheid nemen, postkaartjes, poëzie, fotolijstjes, wol, ... Zowel het doosje zelf als de inhoud kan op verschillende manieren worden gebruikt. Het kan het kind of de jongere helpen om zijn of haar emoties een plaats te geven. De 'EIGEN-WIJZE' DOOS werd ontwikkeld in samenwerking met de vzw Symposion en kan daar aangekocht worden.
- Het werkpakket 'Groeien na verlies' is ontwikkeld voor scholen (basis- en secundair onderwijs) en Centra voor Leerlingenbegeleiding (CLB): het wil leerkrachten, zorgcoördinatoren en CLB-medewerkers ondersteunen in het omgaan met verlieservaring op school. Dit pakket is tegelijk de handleiding bij een rouwkoffer.
- De rouwkoffer bevat boeken, knuffels, videomateriaal,... De koffer is zo samengesteld dat u - individueel of in groep - het thema bespreekbaar kan maken of directe ondersteuning kan bieden bij een verlieservaring. De rouwkoffer kwam tot stand dankzij sponsoring en kan daardoor gratis ontleend worden bij het Netwerk Palliatieve Zorg van uw regio. Er wordt enkel een waarborg van 50 euro gevraagd. Meer informatie vindt u in de flyer ‘Rouwzorg heeft ook een plaats op school'.